Przejdź do głównej treści

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

OTWARTE PUBLIKOWANIE – PUBLIKACJE NAUKOWE

OTWARTE PUBLIKOWANIE – PUBLIKACJE NAUKOWE

4 września 2018 r., cOAlition S ogłosiła Plan S, w którym zobowiązuje uczelnie i instytuty badawcze do zapewnienia pełnego, natychmiastowego i nieograniczonego dostępu do publikacji powstających w wyniku badań finansowanych ze środków publicznych. Jako miejsca właściwe do publikacji wskazano otwarte czasopisma, repozytoria, portale open access.
Wprowadzone zasady nie dotyczą rozdziałów i monografii. Z uwagi na złożony proces wydawniczy, dla tych typów publikacji do końca 2021 roku wydane zostaną osobne regulacje, wraz ze wskazówkami dotyczącymi ich wdrażania.

Istotnym zapisem Planu S jest zachęta do równoległego archiwizowania wszystkich publikacji w repozytoriach (np. Repozytorium UJ), niezależnie od tego, gdzie zostały udostępnione pierwotnie.

Instrukcja deponowania plików z pełnymi tekstami publikacji w Repozytorium UJ znajduje się tutaj.

CZASOPISMA

Przy wyborze czasopisma, do jakiego wysłany zostanie artykuł, warto zdecydować się na takie, które - z odpowiednią ilością punktów - znajduje się na wykazie czasopism punktowanych MNiSW oraz wybrać jedną z trzech ścieżek publikowania:

  1. ​czasopismo otwarte - udostępniane na otwartej licencji, np. jednym z wariantów licencji Creative Commons. W przypadku publikacji z badań finansowanych przez Narodowe Centrum Nauki (NCN) zaznaczono, że takie czasopismo powinno znajdować się lub być w trakcie rejestracji w bazie DOAJ (Directory of Open Access Journals);

  2. programy otwartego publikowania w ramach licencji Wirtualnej Biblioteki Nauki tzw. umowy transformacyjne;

  3. czasopismo wydawane w modelu subskrypcyjnym lub hybrydowym, ale z punktu widzenia autora istotnym dla danej dyscypliny, czy tematyki tekstu - Plan S dopuszcza wybór takiego pisma, jednak tylko do 2024 roku i z zaznaczeniem, by artykuł w wersji zatwierdzonej przez wydawcę (postprint) lub ostatecznej wersji wydawniczej, został jednocześnie opublikowany w otwartym repozytorium; warto na etapie rozmów z wydawcą podnieść tę kwestię.

WAŻNE!

W polityce otwartego dostępu NCN w ramach fiannsowania wydania publikacji, wymienia 3 akceptowane licencje otwarte:

  1. ​CC BY 4.0
  2. CC BY-SA 4.0 dla artykułów wydanych w ramach umów transformacyjnych
  3. CC BY-ND 4.0 w szczególnych, uzgodnionych z NCN przypadkach

​Informacje na temat zasad archiwizacji czasopism mozna znaleźć na stronie Sherpa Romeo.

Pomocnym narzędziem jest także Jounal Checker Tool, dzięki któremu można sprawdzić, czy czasopismo, w którym planowana jest publikacja, spełnia warunki Polityki Otwartego Dostępu NCN i zapisów Planu S.

 

PUBLIKACJE ZWARTE (monografie, książki)

Szukając wydawnictwa dla opublikowania swoich prac, warto wybrać takie, które znajduje się na wykazie wydawnictw publikujących recenzowane monografie naukowe MNiSW.

Rekomendacje Koalicji S dla publikacji książkowych ujęto w 5 punktach: 

  1. Wszystkie monografie naukowe sfinansowane ze środków organizacji należących do Koalicji S, powinny być udostępniane w sposób otwarty w momencie publikacji. 
  2. Autorzy/instytucje powinni zachować majątkowe prawa autorskie do swoich publikacji, by móc je udostępniać i umożliwiać ich ponowne wykorzystanie. 
  3. Monografie powinny być publikowane z wykorzystaniem licencji Creative Commons. 
  4. Embargo powinno być jak najkrótsze i nigdy nie przekraczać 12 miesięcy. 
  5. Podmioty finansujące Koalicji S powinny wspierać otwarty dostęp do książek akademickich oraz modele biznesowe otwartego publikowania. 

Warto już na etapie rozmów z wydawcami zaznaczać chęć opublikowania składanego do druku tekstu na otwartej licencji i w otwartym repozytorium, w postaci zaakceptowanej i przygotowanej technicznie do opublikowania przez wydawcę, czyli ostatecznej wersji wydawniczej, bądź jako preprint/postprint.

Podpisane zostały także porozumienia pomiędzy Repozytorium UJ (RUJ) a Wydawnictwem Uniwersytetu Jagiellońskiego (WUJ) oraz Księgarnią Akademicką (KA), dzięki którym publikowane są w RUJ pełne teksty publikacji pracowników i doktorantów Uniwersytetu Jagiellońskiego, wydane przez WUJ i KA. Proces ten autor może przyspieszyć poprzez kontakt z Repozytorium UJ pod adresem: ruj@uj.edu.pl.

 

"Drapieżne czasopisma", tzw. "predatory journals"

Zjawisko określane jako "drapieżne czasopisma" to nieetyczny, stosowany z premedytacją model biznesowy, w którym wydawca przedkłada własne korzyści finansowe ponad rzetelność i etyczność badań naukowych. Predatory journals to czasopisma, w których pozoruje się jedynie proces recenzowania artykułów. Publikacje naukowe nie podlegają ocenie eksperckiej lub wykonana jest ona w oparciu o bardzo niskie standardy. W rzeczywistości publikowane są zwykle w formie otwartego dostępu wszystkie przesłane artykuły, w zamian za uiszczenie przez autora opłaty. Niekiedy w celu wprowadzenia w błąd naukowców, wydawca podaje nieprawdziwe informacje dotyczące procesu recenzji czy wskaźnika cytowań lub wręcz podszywa się pod inne, prestiżowe czasopismo, poprzez np. podobieństwo tytułu. 

Zgodnie z polityką Narodowego Centrum Nauki dotyczącą otwartego dostępu do publikacji: "Wybór czasopisma, w którym opublikowane będą rezultaty badań finansowanych lub współfinansowanych przez Centrum, należy do autora/ów pracy, jednak przed wysłaniem manuskryptu Centrum rekomenduje sprawdzenie kryteriów jakości danego czasopisma (np. https://thinkchecksubmit.org/journals/). Opłaty publikacyjne przeznaczone na opublikowanie pracy w czasopismach drapieżnych, tzw. predatory journals, mogą zostać uznane za wydatkowane nieprawidłowo i podlegać zwrotowi do Centrum". 

Szczegółowe informacje na temat "drapieżnych czasopism” zawiera list dyrektora Narodowego Centrum Nauki skierowany do beneficjentów środków finansowanych przyznawanych przez NCN. Jako pomoc dla naukowców w wyborze odpowiedniego czasopisma i ocenie jego rzetelności, NCN wskazuje List of Predatory Journals and Publishers, czyli katalog potencjalnie drapieżnych czasopism i wydawców, stworzony przez Jeffreya Bealla, amerykańskiego bibliotekarza z Uniwersytetu Kolorado w Denver.


Więcej informacji o tym, na co zwracać uwagę i jak rozpoznać fałszywe czasopismo, można przeczytać tutaj.