Przejdź do głównej treści

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Pomiń baner

Nawigacja okruszkowa Nawigacja okruszkowa

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Plan S – "Rights Retention Strategy" - cOAlition S

Plan S – "Rights Retention Strategy" - cOAlition S

cOAlition S zrzeszająca instytucje i fundacje finansujące badania naukowe (m.in. Narodowe Centrum Nauki), wykonała kolejny krok, zmierzający do tego, aby wyniki badań naukowych, finansowanych z publicznych lub prywatnych grantów, były natychmiast dostępne szerokiej społeczności naukowej. W ramach Planu S, w celu ochrony praw własności intelektualnej naukowców i zniesienia nieuzasadnionych okresów embarga, koalicja opracowała „Strategię zachowania praw” (“Rights Retention Strategy”). Zgodnie ze strategią grantodawcy zmienią warunki przyznania dotacji i będą wymagać od beneficjentów, aby dostęp do publikacji naukowych, które powstają w ramach przydzielanych przez nich grantów badawczych, był w pełni i natychmiastowo otwarty. Zasady te obowiązują już od 1 stycznia 2021 roku. 

Jedną z trzech ścieżek Planu S do osiągnięcia pełnego i natychmiastowego otwartego dostępu są repozytoria. Strategia zachowania praw jest ukierunkowana w szczególności na ochronę prawa autorów do publikowania manuskryptów (Author’s Accepted Manuscript) tak szybko jak to możliwe po ich ukazaniu się, bez embarga czasowego. Możliwość ta powinna być zapewniona w publicznych repozytoriach na podstawie licencji CC BY lub równoważnej lub w drodze wyjątku CC BY-ND 

Wydawcy zwykli wymagać dotychczas od autorów podpisania wyłącznych umów wydawniczych, które ograniczały sposób wykorzystania artykułu, w tym udostępnianie utworów w ramach Open Access zgodnie z wymaganiami instytucji finansujących badania. Zmiana warunków przyznania dotacji zobowiązuje naukowców do przestrzegania polityki otwartego dostępu i umożliwia autorom aktywne sprzeciwianie się przeniesieniu praw majątkowych na wydawców. W rezultacie “zmusi” to wydawców do ponownego ustanowienia swojej polityki, dzięki której naukowcy osiągną swobodę publikowania w wybranym czasopiśmie, w tym w czasopismach prenumerowanych, przy jednoczesnym zachowaniu pełnej zgodności z Planem S.  

Już w 2020 roku członkowie cOAlition S wysłali pismo informujące wydawców o strategii zatrzymania praw do około 150 podmiotów publikujących w modelu subskrypcyjnym lub mieszanym. Stanowisko adresatów tego pisma może znaleźć w Journal Checker Tool ogólnodostępnym narzędziu, które pomaga naukowcom w określeniu wymogów dla konkretnego tytułu czasopisma. 

 

Istnieje również możliwość zweryfikowania, które organizacje z cOAlition S wdrożyły lub wdrażają strategię zachowania praw. Pod adresem „mapy drogowej organizacji” znajdują się również fundatorzy, wspierający wdrażanie polityki OA do planu S, określani mianem „early adopters” oraz inni darczyńcy, planujący aktualizację swoich warunków stypendialnych w późniejszym terminie - określeni zostali w zestawieniu jako „przyjęcie do naśladowania”. 

Wydawcy, którzy zaakceptują ideę zachowania praw do manuksryptu i dodadzą ten zapis do istniejących umów nie są zobligowani do żadnych dalszych działań. Ci zaś, którzy nie są jeszcze w trybie otwartego dostępu lub przechodzą transformację i nie zmodyfikowali umów, stawiani są przed faktem iż rękopisy naukowców finansowanych przez instytucje z cOAlition S będą objęte licencją publiczną zaraz przy ich zgłoszeniu lub że autorzy i beneficjenci zobligowani będą do uprzedniego udostępnienia adekwatnej licencji. 

Taka licencja będzie miała “pierwszeństwo prawne” przed tymi podpisanymi później z wydawcami.